Parathënie

I dashur lexues!

Të qartësosh se cili ka qenë rrugëtimi i deritanishëm i dimensionit të Shtetit të së

Drejtës në Republikën e Shqipërisë, është një angazhim me rëndësi, sepse mundëson

të shohësh nga e ardhmja duke mos përsëritur të njëjtat gabime, si dhe të shohësh

nga një perspektivë e gjerë, nevojën për përmirësime. Në këtë kuptim, një analizë

e rregullimeve themelore kushtetuese, nisur jo vetëm nga dispozitat normative,

por edhe nga interpretimet që qartësojnë këto dispozita, është sa e nevojshme, aq

edhe e domosdoshme. Prandaj, në vijim, qëllimi i punimit është të analizojë në

këndvështrim deduktiv, kuptimin e disa prej çështjeve themelore kushtetuese që

qëndrojnë në themel të shtetit të së drejtës në Republikën e Shqipërisë. Kështu, ky

material synon të shërbejë si një kontribut për nxjerrjen e mësimeve pozitive për

vendin.

Ndërtimi i një Shteti të së Drejtës është produkt i angazhimit qytetar. Ai nuk

përfaqëson vetëm një kontribut të institucioneve shtetërore, por edhe një kontribut të

të gjithë aktorëve në vend, duke përfshirë individët, shoqërinë civile, profesionistët

e deri tek universitetet e Akademia e Shkencave. Çdo ndihmesë në këtë drejtim

paraqitet me rëndësi të veçantë, për faktin se, Shqipëria ndodhet në procesin e

integrimit në Bashkimin Evropian, një proces ky, i cili kërkon konsolidimin e shtetit

të së drejtës, në vend. Kështu, reflektime të kërkesave të posaçme të organizimit dhe

funksionimit shtetëror paraqiten me rëndësi për shkak se përmbushja e tyre ndikon

drejtpërdrejt në avancimin ose jo, të procesit të integrimit në familjen evropiane.

Nisur nga sa më sipër, ne u përpoqëm që përmes këtij botimi, të vijmë në ndihmë të

lexuesit për një kuptim të thjeshtë dhe të qartë të institucioneve kryesore kushtetuese

të vendit, në kuadrin e zhvillimit të Shtetit të së Drejtës. Qëllimi ynë është të

ndihmojmë në forcimin e sundimit të së drejtës në Shqipëri.

Kjo është realizuar veçanërisht përmes analizës së rolit dhe pozitës së institucioneve kryesore në vend,

si dhe të marrëdhënieve midis tyre, mbështetur kryesisht, në dispozitat kushtetuese

dhe në jurisprudencën e Gjykatës Kushtetuese. Një vëmendje e veçantë i është

kushtuar kuptimit më të mirë të rolit të Parlamentit si organ përfaqësues;kuptimit

të administratës publike; pavarësisë së gjyqësorit dhe kontributit të gjykatave për

zhvillimin e shtetit të së drejtës; marrëdhënieve midis Gjykatës Kushtetuese dhe

Gjykatës së Lartë në Shqipëri, etj. Gjatë përgatitjes së këtij materiali përqendrimi

kryesor i është kushtuar jurisprudencës së Gjykatës Kushtetuese, e cila bën

interpretimin përfundimtar të Kushtetutës. Jurisprudenca e kësaj Gjykate ndihmon

dukshëm për një kuptim më të mirë të çështjeve të trajtuara, gjë që do të shërbejë

për formimin profesional të juristëve, por edhe të kujtdo që zbaton ligjin. Kështu,

punimi synon, të jetë edhe kontribut i drejtpërdrejtë për një zbatim më të mirë të

vendimeve të Gjykatës Kushtetuese.

Materiali është i organizuar në 11 kapituj themelorë, të cilët marrin në analizë

çështje apo institucione themelore të shtetit në Republikën e Shqipërisë. Pjesa e parë

titullohet “Në vend të Hyrjes’ dhe synon të paraqesë një analizë mbi kushtetutën

dhe rolin që luan si ligji më i lartë në Republikën e Shqipërisë. Në këtë pjesë

theksohet se, Kushtetuta është një dokument sa politik, aq edhe juridik dhe me një

‘jetë’ të vetën, që pashmangshmërisht reflekton jetën ekonomiko-socio-politike në

vend. Gjithashtu, në këtë pjesë synohet të theksohet se një Kushtetutë sado që mund

të përmbajë koncepte e rregullime themelore juridiko-politike, sado që të afirmojë

ekzistencën e një shteti të së drejtës në një vend, e ka të pamundur të garantojë de

facto realizimin e tyre, nëse mungon vullneti i përgjithshëm i gjithsecilit person fizik

apo juridik në vend. Pra, garantimi i Shtetit të së Drejtës nuk mund të shihet si një

detyrë vetëm e organeve shtetërore.

Kapitulli i parë prezantohet si kapitull bazë, i cili analizon jo vetëm, konceptin e

shtetit të së drejtës dhe lidhjen e tij me Kushtetutën e Republikës së Shqipërisë,

por edhe çështje të rëndësishme të lidhura me të, si për shembull, parimin e

sigurisë juridike, sovranitetin, procesin e integrimit Euro-Atlantik të Shqipërisë

dhe ndikimet në elementë të Shtetit të së Drejtës në vend, si dhe vendin e rolin e

organeve shtetërore e të individit, në lidhje me adresimin e elementëve themelorë

kushtetues në Republikën e Shqipërisë. Këto aspekte janë parë në marrëdhënie me

vendimmarrjen dhe interpretimet që Gjykata Kushtetuese e RSh ka paraqitur në një

sërë vendimesh të saj.

Kapitulli në vijim analizon tre organet themelore përfaqësuese të pushteteve

legjislative, ekzekutive e gjyqësore, përkatësisht Kuvendin, qeverinë dhe gjyqësorin.

Për secilin prej tyre, analizohen aspekte themelore të organizimit dhe funksionimit

përkatës, si dhe jurisprudenca e Gjykatës Kushtetuese që lidhet me to, me qëllim

që të evidentohet interpretimi që kjo Gjykatë i ka bërë Kushtetutës në mjaft çështje

të rëndësishme të mbarëvajtjes së këtyre institucioneve, si: ndarja e pushteteve dhe

marrëdhëniet midis tyre, pavarësia e pushtetit gjyqësor në raport me legjislativin

dhe ekzekutivin, etj.

Një kapitull i posaçëm i kushtohet edhe Gjykatës Kushtetuese, si një ndër organet

themelore që garantojnë Shtetin e së Drejtës. Me interpretimet e veta, kjo Gjykatë

i jep kuptimin përfundimtar dispozitave të Kushtetutës dhe përcakton nëse një

rregullim ligjor apo nënligjor është ose jo, në reflektim të kërkesave kushtetuese në

Republikën e Shqipërisë. Prandaj, edhe analiza e pozicionit të këtij organi paraqitet

me rëndësi thelbësore në këtë botim.

Kapitulli në vijim i kushtohet Avokatit të Popullit, i krijuar për herë të parë me

Kushtetutën e 1998. Ky organ i pavarur kushtetues është krijuar si një mekanizëm

në duart e individëve për të mbrojtur të drejtat e liritë e tyre themelore apo interesat

legjitime nga (mos) veprimet e paligjshme e të parregullta të administratës publike

në Republikën e Shqipërisë. Edhe pse veprimtaria e tij ka karakter rekomandues

ndaj administratës publike, Ai është i aftë juridikisht, të përmbushë një varg

instrumentesh që Kushtetuta e kuadri ligjor i kanë njohur për të vënë në vend të

drejtat e shkelura të individëve.

Kapitujt në vijim japin një pasqyrim të organizimit dhe funksionimit të organeve të tjera të parashikuara në Kushtetutë si: Kontrolli i Lartë i Shtetit (KLSH), Prokuroria dhe Forcat e Armatosura (FA). Këto organe, janë shtyllat themelore të shtetit në Republikën e Shqipërisë dhe luajnë në aspekte të ndryshme, funksione me rëndësi për kontrollin e aktivitetit ekonomik dhe financiar në vend (KLSH), për ngritjen e akuzën në mbrojte të jetës, rendit juridik e publik dhe të së drejtës (Prokuroria), apo të sigurimit të pavarësisë së vendit, mbrojtjes së

tërësisë territoriale dhe rendit kushtetues, në gjendje paqeje ose të jashtëzakonshme

e lufte, në vend (FA).

Kapitulli i fundit i kushtohet organizimit dhe funksionimit të qeverisjes vendore sipas kuadrit kushtetues në RSh. Qeverisja vendore e ngritur mbi bazën e parimit të decentralizimit dhe që funksionon sipas parimit të autonomisë vendore është një qeverisje më afër shtetasve, në reflektim të koncepteve tashmë themelore, të

demokracisë evropiane, të afrimit sa më shumë tek qytetarët, të administrimit të

interesave bazë të tyre. Organet e njësive të qeverisjes vendore dhe funksionet e

tyre kanë qenë në vijimësi pjesë e interpretimeve nga ana e Gjykatës Kushtetues në

çështje të cilat kanë pasur në themel, sa interpretimin e kuptimit të decentralizimit,

aq edhe atë të kontrollit që ushtrohet ndaj këtyre organeve.

Çështjet e renditura më sipër bënë që Fondacioni Konrad Adenauer në bashkëpunim

me Universitetin e Tiranës, të mbështeste iniciativën për botimin e këtij punimi.

Botimi që prezantohet është realizuar në sajë të mbështetjes financiare të Fondacionit

Konrad Adenauer, duke synuar që të kontribuohet drejtpërdrejt në konsolidimin e

demokracisë në Republikën e Shqipërisë. Ideja e përgatitjes së këtij punimi erdhi jo

vetëm si nevojë e kontributit për një analizë të thelluar dhe që të plotësojë analizat

ekzistuese në lidhje me çështje themelore të demokracisë e të shtetit të së drejtës në

Republikën e Shqipërisë, por edhe si nevojë e kontributit në botime akademike, si

një mbështetje e drejtpërdrejtë e procesit të formimit profesional të juristëve, etj.

Së fundi, duhet theksuar se materialet e prezantuara në këtë botim, janë analiza të

autorëve të tij dhe jo qëndrime apo analiza të institucionit mbështetës, Fondacionit

Konrad Adenauer. Të tre autorët e këtij botimi janë autorë me kontribute të barabarta.

Prandaj, Fondacioni Konrad Adenauer apo institucionet në të cilët punojnë autorët,

nuk janë përgjegjës për mendimet dhe opinionet e prezantuara në këtë botim.

Shpresojmë që ky material të reflektojë qëllimet që autorët i kanë vënë vetes, për të

shërbyer si një analizues i qëndrimeve interpretuese të Kushtetutës dhe normave të

tjera themelore, si dhe për një ndihmë ndaj institucioneve e subjekteve të ndryshme

që operojnë në fushën e Shtetit të së Drejtës.

Autorët

Botimi përmban 296 faqe.

Kopje të librit në gjuhën shqipe mund të tërhiqen nga të interesuarit duke kontaktuar me Znj. Loreta Shameti në adresën: Loreta.Shameti@kas.de

Recenzente: Prof. Dr. Arta Mandro

Dr. Evis Alimehmeti

Departamenti i së Drejtës Publike

Fakulteti i Drejtësisë, Universiteti i Tiranës

@ Të gjitha të drejtat e rezervuara. Asnjë pjesë e këtij materiali nuk do të botohet

pa lejen e autorëve.

Shtypi: Adelprint

Financuar nga: Fondacioni Konrad Adenauer