ภูมิรัฐศาสตร์ทางไซเบอร์กับการสร้างความยืดหยุ่นทางดิจิทัลในยุคแห่งความเปราะบาง

รายละเอียด

เพื่อสร้างอนาคตดิจิทัลที่มีความยืดหยุ่น มีอธิปไตย และมีธรรมาภิบาลที่ดี ประเทศไทยจึงจำเป็นต้องวางกลยุทธ์เพื่อปรับตัวต่อแรงกดดันทางภูมิรัฐศาสตร์ทางไซเบอร์ที่เปลี่ยนแปลงอย่างรวดเร็ว

เทคโนโลยี ข้อมูล และนวัตกรรมได้กลายเป็นเครื่องมือสำคัญในการแข่งขันเชิงกลยุทธ์ระหว่างมหาอำนาจ เช่น “สงครามชิป” ซึ่งเซมิคอนดักเตอร์ได้กลายเป็นสินทรัพย์ทางเศรษฐกิจและยุทธศาสตร์ที่สำคัญที่สุดของยุคดิจิทัล ส่งผลให้เกิดการแข่งขันอย่างเข้มข้นเพื่อควบคุมห่วงโซ่อุปทาน ในขณะเดียวกัน อีกหนึ่งสนามการแข่งขันที่ทวีความรุนแรงขึ้นคือเทคโนโลยีการติดตาม ระบบนิเวศ IoT และแพลตฟอร์มดิจิทัล

การพัฒนาและการแพร่หลายอย่างรวดเร็วของระบบติดตามที่ขับเคลื่อนด้วย AI เครื่องมือระบุอัตลักษณ์ดิจิทัล และการวิเคราะห์ข้อมูลแบบเรียลไทม์ ได้จุดประกายการถกเถียงใหม่เกี่ยวกับสิทธิเสรีภาพของพลเมือง ความเป็นส่วนตัว และความเสี่ยงด้านไซเบอร์ ข้อมูลในปัจจุบันทำหน้าที่เป็นทั้งแรงขับเคลื่อนทางเศรษฐกิจและความเปราะบางด้านความมั่นคง ส่งผลให้ภาครัฐต้องเสริมสร้างธรรมาภิบาลที่ดี โดยเฉพาะด้านการกำกับดูแลและคุ้มครองข้อมูล

ประเทศมหาอำนาจ เช่น สหรัฐอเมริกา จีน และสหภาพยุโรป ยังคงพัฒนารูปแบบการกำกับดูแลดิจิทัลที่แตกต่างกันออกไป สหรัฐฯ เน้นนวัตกรรมแบบเปิด แต่ภายใต้การควบคุมเชิงกลยุทธ์ ขณะที่จีนให้ความสำคัญกับความพึ่งพาตนเองทางเทคโนโลยีและอธิปไตยทางดิจิทัล ด้านสหภาพยุโรปเน้นความเป็นส่วนตัวของข้อมูลและระบบนิเวศดิจิทัลที่เชื่อถือได้ ผ่านกฎระเบียบเช่น GDPR และโครงการ GAIA-X แนวทางของมหาอำนาจเหล่านี้มีอิทธิพลต่อบรรทัดฐานระดับโลก กระแสการลงทุน และพันธมิตรทางเทคโนโลยีอย่างต่อเนื่อง

สำหรับเศรษฐกิจเกิดใหม่อย่างประเทศไทย ภูมิรัฐศาสตร์ทางไซเบอร์นำมาซึ่งทั้งโอกาสและความท้าทาย ความมุ่งมั่นของประเทศไทยภายใต้แผนพัฒนาเศรษฐกิจและสังคมดิจิทัล และยุทธศาสตร์ไทยแลนด์ 4.0 ในการเป็นศูนย์กลางนวัตกรรมระดับภูมิภาค จำเป็นต้องมีการบูรณาการเข้ากับนวัตกรรมและห่วงโซ่อุปทานระดับโลก อย่างไรก็ตาม การบูรณาการนี้ยังสร้างความเปราะบางต่อประเทศ เช่นการพึ่งพาเทคโนโลยีและนวัตกรรมจากต่างประเทศ ไปจนถึงความเสี่ยงด้านไซเบอร์ ในมิติของภาคเอกชน ภาคอุตสาหกรรมเทคโนโลยีและผู้ประกอบการดิจิทัลมีบทบาทสำคัญต่อการสร้าง “ขีดความสามารถทางดิจิทัลของชาติ” (national digital capability) การลงทุนในระบบโครงสร้างพื้นฐานข้อมูล นวัตกรรมทางเทคโนโลยี และมาตรการรักษาความมั่นคงไซเบอร์ เป็นกลไกสำคัญในการเสริมสร้างความยืดหยุ่นทางเศรษฐกิจและความสามารถในการแข่งขันในระดับโลก นอกจากนี้ การพัฒนาเศรษฐกิจดิจิทัลยังต้องอาศัย “ระบบนิเวศนโยบายแบบบูรณาการ” (integrated policy ecosystem) ที่เชื่อมโยงระหว่างรัฐ ภาคเอกชน ภาควิชาการ และประชาสังคม เพื่อสร้างสภาพแวดล้อมที่เอื้อต่อการเติบโตของเศรษฐกิจฐานนวัตกรรมและการป้องกันความเสี่ยงเชิงระบบในระยะยาว

เพื่อสร้างพื้นที่สำหรับผู้กำหนดนโยบายและผู้เชี่ยวชาญในการพิจารณาความท้าทายเชิงกลยุทธ์ของประเทศไทยและร่างข้อเสนอเชิงนโยบายที่สามารถนำไปปฏิบัติได้ สถาบันศึกษาการพัฒนาประชาธิปไตย (iDS) พร้อมการสนับสนุนจากมูลนิธิคอนราด อาเดนาวร์ สำนักงานประเทศไทย จึงจัดสัมมนาเรื่อง “ภูมิรัฐศาสตร์ทางไซเบอร์กับการสร้างความยืดหยุ่นทางดิจิทัลในยุคแห่งความเปราะบาง” ณ เกษร เออร์เบิน รีสอร์ท กรุงเทพมหานคร

การสัมมนาครั้งนี้จัดในรูปแบบปิด ภายใต้กฎ Chatham House Rule เพื่อสร้างสภาพแวดล้อมที่เอื้อต่อการหารือเชิงลึกและแลกเปลี่ยนมุมมองที่แตกต่าง

การเข้าร่วมการเสวนาเป็นแบบเชิญตรงเท่านั้น จำกัดจำนวน 20–25 คน โดยมีผู้เข้าร่วมจากทั้งกลุ่มผู้กำหนดนโยบายจากรัฐสภาและกระทรวงต่างๆ เจ้าหน้าที่อาวุโสจากหน่วยงานที่เกี่ยวข้อง นักวิชาการชั้นนำ และตัวแทนจากภาคประชาสังคมและภาคเอกชน โดยจะให้ความสำคัญกับความเชี่ยวชาญและมุมมองที่หลากหลาย

ภายหลังจากสัมมนา เอกสารสรุปเชิงนโยบายจะจัดทำขึ้นอย่างครอบคลุม โดยมุ่งวิเคราะห์เชิงยุทธศาสตร์เกี่ยวกับแนวทางการเสริมสร้างขีดความสามารถในการแข่งขันด้านเศรษฐกิจดิจิทัล และการพัฒนานวัตกรรมดิจิทัลของประเทศไทย