Luật Thuế tiêu thụ đặc biệt hiện hành có hiệu lực từ năm 2009. Từ đó đến nay Luật được sửa đổi, bổ sung 4 lần để dần thực hiện các chính sách quy định trong luật, cũng như giải quyết những vấn đề vướng mắc phát sinh trong thực tế và thực hiện các cam kết hội nhập kinh tế quốc tế.

Để thúc đẩy công tác xây dựng pháp luật ở Quốc hội Khóa XV, Phó Chủ nhiệm Ủy ban Tài chính – Ngân sách cho biết, Ủy ban Thường vụ Quốc hội đã ban hành Kế hoạch số 81-KL-UBTVQH về định hướng cho chương trình xây dựng pháp luật nhiệm kỳ Khóa XV, trong đó đã giao Chính phủ nghiên cứu rà soát Luật Thuế tiêu thụ đặc biệt để đưa vào chương trình xây dựng luật, pháp lệnh của Quốc hội. Ủy ban Tài chính - Ngân sách đã nhận được một số văn bản kiến nghị của các hiệp hội, doanh nghiệp là đối tượng chịu tác động của chính sách. Do đó, Hội thảo lần này nhằm lắng nghe ý kiến, quan điểm đa chiều liên quan đến các chính sách sẽ được sửa đổi trong Luật Thuế tiêu thụ đặc biệt.

Trình bày tại Hội thảo, đại diện Bộ Tài chính cho biết, dự án Luật Thuế tiêu thụ đặc biệt (sửa đổi) đang xây dựng nhằm mở rộng cơ sở thu thuế; hạn chế nhập khẩu, sản xuất, tiêu dùng các sản phẩm có hại cho sức khoẻ, môi trường; khuyến khích đầu tư, sản xuất, nhập khẩu và sử dụng xe ô tô thân thiện môi trường; sửa đổi bất cập trong quy định hiện hành để bảo đảm tính minh bạch, dễ hiểu, dễ thực hiện Luật.

Cũng theo đại diện Bộ Tài chính, để thực hiện những mục tiêu nêu trên, dự kiến sẽ bổ sung nước giải khát có đường vào đối tượng chịu thuế tiêu thụ đặc biệt; áp dụng thuế tuyệt đối, áp dụng kết hợp giữa thuế suất theo tỷ lệ và mức thuế tuyệt đối đối với mặt hàng thuốc lá; nghiên cứu tăng thuế suất thuế đối với một số mặt hàng có hại cho sức khoẻ (thuốc lá, rượu, bia) để hạn chế nhập khẩu, sản xuất, tiêu dùng; điều chỉnh mức thuế suất thuế đối với một số mặt hàng thân thiện với môi trường và khắc phục bất cập phát sinh trong thực tế.

Trên góc độ bảo vệ sức khỏe người dân, đại diện Bộ Y tế hoàn toàn nhất trí với Bộ Tài chính về đề nghị xây dựng Luật thuế Thuế tiêu thụ đặc biệt (sửa đổi) nhằm thể chế hóa chủ trương trong công tác bảo vệ, chăm sóc và nâng cao sức khỏe nhân dân trong tình hình mới. Về quan điểm, định hướng chính sách, Bộ Y tế nhất trí với các đề xuất về tiếp tục tăng thuế này đối với các sản phẩm có hại cho sức khỏe là thuốc lá, rượu bia. Đồng thời, đồng ý bổ sung thêm đối tượng chịu thuế tiêu thụ đặc biệt để giảm tác hại của việc tiêu thụ đồ uống có đường, tăng cường nhận thức và bảo vệ sức khỏe người dân. 

Theo PGS.TS Vũ Sỹ Cường - Học viện Tài chính, một cơ cấu thuế hiệu quả là có khả năng cân bằng các mục tiêu đảm bảo sức khỏe cho người tiêu dùng và tạo ra nguồn thu thuế bền vững, đồng thời kiểm soát được việc tiêu dùng bất hợp pháp. Thống kê cho thấy, Việt Nam thuộc nhóm 27% quốc gia trên thế giới chủ yếu áp dụng phương pháp tính thuế tương đối; còn lại 73% các quốc gia trên thế giới đang chuyển sang tính thuế tuyệt đối và hỗn hợp. Dự thảo luật định đưa nhiều phương pháp tính thuế khác nhau nhưng hiện mới chỉ dự kiến áp dụng phương pháp hỗn hợp với thuốc lá. Theo ông Vũ Sỹ Cường, Việt Nam có thể nghiên cứu phương án tính thuế hỗn hợp, tuy nhiên cần có lộ trình phù hợp.

Theo ông Mark Goodchild, Nhà kinh tế học của Tổ chức Y tế thế giới (WHO), tăng thuế với mục tiêu chính là tăng giá các sản phẩm không lành mạnh đủ để giảm mức tiêu thụ. Cụ thể với mặt hàng thuốc lá, ông Mark Goodchild cho biết, hiện nay, lượng tiêu thụ thuốc lá đã ổn định nhưng chưa giảm, gánh nặng sức khỏe và kinh tế của việc sử dụng thuốc lá vẫn còn cao. Điều này cho thấy, việc tăng thuế gần đây chỉ có tác động khiêm tốn và tạm thời. Do đó, cần nghiên cứu các quy định phù hợp để bảo vệ sức khỏe.

Kết luận, Phó Chủ nhiệm Ủy ban Tài chính – Ngân sách Nguyễn Vân Chi đánh giá cao các nội dung tham luận, ý kiến của các chuyên gia, đại diện hiệp hội, doanh nghiệp. Đây là những nội dung rất thiết thực và cần thiết, là kênh thông tin quan trọng để phục vụ cho quá trình xây dựng dự án luật, cũng như quá trình thẩm tra dự án luật này.